Szachtmajerowa Wanda z Posseltów (1880–1959), nauczycielka, dyrektorka gimnazjum w Warszawie.
Ur. 24 VIII w Sosnowcu, była córką Augusta, zawiadowcy stacji kolejowych kolejno w Sosnowcu i Warszawie Towarowej, oraz Bronisławy z Mieszkowskich. Miała cztery siostry: Zofię (1878–1948), zamężną za Stanisławem Trzepińskim, nauczycielkę historii, Janinę (1883–1966), nauczycielkę języka polskiego, Jadwigę (1892–1945), nauczycielkę religii, i Irenę (zob. Posseltówna Irena).
Wanda spędziła dzieciństwo w Sosnowcu. Po przeniesieniu się rodziny do Warszawy ukończyła tam sześcioklasową pensję Natalii Porazińskiej (1898) oraz II Gimnazjum Żeńskie (1900); uzyskała wtedy prawo nauczania i prowadzenia żeńskiej szkoły średniej. Po rozpoczęciu w lutym 1905 strajków szkolnych i wprowadzeniu w październiku t.r. polskiego języka wykładowego do prywatnych szkół średnich otworzyła dwuklasową pensję przy ul. Złotej 63, a w r. 1906 czteroklasową pensję przy ul. Chmielnej 65; uczyła w nich matematyki. Pensja, kształcąc dziewczęta z rodzin kolejarskich, była utrzymywana przez zarząd Tow. Akcyjnego Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. W r. 1912 władze upaństwowiły Towarzystwo; wprowadzono wykładowy język rosyjski i zaprzestano finansowania pensji. W r. 1914 Wanda przeniosła szkołę na ul. Chmielną 80 i kształciła odtąd w systemie siedmioklasowym; po wkroczeniu Niemców do Warszawy (5 VIII 1915) przywrócono wykładowy język polski. W kwietniu 1918 podjęła studia jako wolna słuchaczka na Wydz. Filozoficznym Uniw. Warsz.
W niepodległej Polsce Min. WRiOP przekształciło pensję 5 VI 1920 w ośmioklasowe Żeńskie Gimnazjum Humanistyczne. Dn. 29 XII t.r. Wanda wyszła za mąż za dalekiego kuzyna (wdowca) Kazimierza Szachtmajera. Kontynuowała studia i starała się zdobyć status słuchaczki rzeczywistej, ponieważ jednak Senat Uniw. Warsz. uznał jej świadectwa szkolne za niewystarczające, zrezygnowała 25 V 1921 z dalszej nauki. W r. 1922 Gimnazjum uzyskało uprawnienia państw., a S. w r. 1923 przekazała jego dyrekcję siostrze Irenie. Dzięki zatrudnionym w niej w różnych okresach pedagogom, m.in. Janowi Miernowskiemu, Hannie Pohoskiej, Halinie Nieniewskiej, Teodorze Męczkowskiej, Juliuszowi Saloniemu, Wandzie Dewitzowej i Tadeuszowi Mayznerowi, szkoła cieszyła się renomą. W tym czasie S. wraz z mężem i siostrami rozpoczęła budowę nowego gmachu, zaprojektowanego przez Romualda Gutta i Tadeusza Tołwińskiego w dzielnicy Ochota, przy ul. Białobrzeskiej 44. Został on oddany do użytku już po śmierci Szachtmajera, 27 IX 1932; w otwarciu uczestniczyli minister WRiOP Janusz Jędrzejewicz i Aleksandra Piłsudska. S. z siostrami zamieszkały w gmachu Gimnazjum. Powołano fundację szkoły im. S-ej, mającą finansować kredyty zaciągnięte na budowę (po ich spłacie S. zamierzała przekazać Gimnazjum państwu). Min. WRiOP uznało szkołę za wzorową. Uczęszczały tam, obok niezamożnej młodzieży z rodzin kolejarzy i tramwajarzy, m.in. córki Józefa i Aleksandry Piłsudskich, Wanda i Jadwiga, oraz córka Adama Branickiego, Anna. Szyty w Domu Towarowym Braci Jabłkowskich mundurek «szachtmajerek», wyróżniający się ciemnozielonym beretem z czarnym pomponem oraz znakiem szkoły – koniczynką, stał się rozpoznawalny w Warszawie. Gimnazjum wydawało szkolne czasopismo „Koniczynka”.
W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 r. w szkole działał punkt opiekuńczy dla poborowych i przemieszczających się oddziałów WP, a następnie prowadzony przez absolwentki punkt sanitarny. Gdy 2 X t.r. niemieckie władze okupacyjne zezwoliły na otwarcie szkół wszystkich typów, Gimnazjum kontynuowało nauczanie. Jednak już 23 X zarekwirowano budynek i urządzono w nim szpital Wehrmachtu; odtąd lekcje odbywały się w części gmachu zamieszkanej przez S-ą i jej siostry. W grudniu t.r. zakazano działalności szkół średnich; odtąd S. prowadziła jawną prywatną szkołę powszechną (afiliowaną następnie przy szkole nr 188), a jej siostry – tajne gimnazjum i liceum zarejestrowane jako Kursy Przygotowawcze do Szkół Zawodowych (od r. 1942 IV Miejski Kurs Krawiecko-Bieliźniarski; od r. 1943 odbywały się tam także zajęcia Studium Historycznego tajnego Uniw. Warsz.). Nad działalnością obu placówek czuwała S. Wydawanie pisma „Koniczynka” kontynuowano w konspiracji; redagowała je m.in. Wanda Chotomska. W okresie okupacji zdało maturę w szkole S-ej 127 osób.
W czasie powstania warszawskiego 1944 r. stacjonował w gmachu szkoły oddział AK dowodzony przez por. Andrzeja Chyczewskiego (pseud. Gustaw) i ppor. Janusza Jarzębskiego (pseud. Pobóg), a uczennice i absolwentki weszły do kierowanego przez Posseltównę oddziału sanitarnego Wojskowej Służby Ochrony Powstania w IV Obwodzie Wojskowej Służby Kobiet. W trakcie walk część budynku spłonęła. Po wycofaniu się stamtąd oddziałów powstańczych S. z siostrami 5 VIII t.r. poprzez Zieleniak i obóz w Pruszkowie przedostała się do Komorowa (pow. błoński), gdzie współorganizowała, kierowany do stycznia 1945 przez Posseltównę, oddział sanitarny opiekujący się ludnością ewakuowaną z Warszawy. Od jesieni t.r. S. i Posseltówna prowadziły w Komorowie zespół szkół koedukacyjnych: gimnazjum i liceum oraz początkowe klasy szkoły powszechnej, które skupiły także nauczycieli i uczniów warszawskich gimnazjów: im. Tadeusza Czackiego i im. Juliusza Słowackiego. S. starała się o odbudowę gmachu przy ul. Białobrzeskiej, ale Min. Oświaty odmówiło 12 VII 1948 przyznania na ten cel środków finansowych. W październiku t.r. szkoła została zlikwidowana. W r. 1950 gmach odbudowano, ale na potrzeby biurowe; w r. 1956 została tam otwarta Szkoła Podstawowa nr 9. Po likwidacji szkoły, ze względu na trudną sytuację materialną (mimo skromnej emerytury po mężu), wykonywała S. prace zlecone w bibliotece Inst. Zoologii PAN. Chociaż nie zwrócono jej budynku szkoły, została przez Urząd Skarbowy obciążona «podatkiem od wzbogacenia wojennego». Zmarła 22 III 1959 w Komorowie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w grobowcu rodzinnym (kw. 83, rząd VI).
W małżeństwie z Kazimierzem Szachtmajerem (1883–1929), inżynierem komunikacji, wychowywała S. pasierba Leona (1909–2007), żołnierza AK, uczestnika powstania warszawskiego w Baonie «Gozdawa» na Starym Mieście i w Śródmieściu, osiadłego po wojnie w USA.
Fot. w posiadaniu Jolanty Kolczyńskiej z W.; – Bibliogr. Warszawy, VI; Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1984 s. 143; Enc. Warszawy (1994); – Dzieje Ochoty, W. 1973; Kasprzycki J., Korzenie miasta. Warszawskie pożegnania, W. 1999 IV; Konarski S., Warszawskie szkolnictwo ogólnokształcące w latach 1918–1939, „Studia Warsz.” T. 18: 1973 s. 238–9; Niklewska J., Prywatne szkoły średnie w Warszawie w latach 1905–1915, W. 1987 (jako Wanda Posseltówna); Tomkiewicz W., Tajne nauczanie historii w latach 1940–1944, w: Tradycje i współczesność. Księga pamiątkowa Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1930–2005, W. 2005; Urbanek B., Pielęgniarki i sanitariuszki w Powstaniu Warszawskim 1944 r., W. 1988; Uziębło A., Zielone berety z „koniczynką”, „Stolica” 1960 nr 19 s. 8; Wroniszewski J. K., IV Obwód Armii Krajowej Ochota Okręg Warszawa, W. 1997; tenże, Ochota 1938–1945, W. 1976; tenże, Ochota, Okęcie. Warszawskie Termopile 1944, W. 2002; – Dunin-Wąsowiczowa J., Wspomnienia, W. 1995; Lepecki M., Pamiętnik adiutanta marszałka Piłsudskiego, W. 1987; Pachucka R., Pamiętniki 1886–1914, Wr. 1958; Piłsudska A., Wspomnienia, W. [b.r.w.]; Rowecka-Mielczarska I., Ojciec. Wspomnienia córki gen. Stefana Grota-Roweckiego, W. 1990; – „Gaz. Pol.” 1932 nr 269; „Polska Zbrojna” 1932 nr 268; – Arch. m. stoł. W.: Zespół akt Gimn. i Liceum Fundacji im. S-ej 1908–44; Arch. Uniw. Warsz.: nr albumu 6766 (akta osobowe S-ej); Paraf. rzymsko-katol. p. wezw. św. Stanisława w Czeladzi: Księga chrztów za l. 1882–5, poz. 239; Paraf. rzymskokatol. p. wezw. Wszystkich Świętych w W.: Księga ślubów za r. 1920; – Informacje Elżbiety Mieszkowskiej i Ewy Radomskiej z W.
Jolanta Niklewska